Η κρητική διατροφή θεωρείται ιδανική, καθώς εξασφαλίζει μακροβιότητα και καλή υγεία. Αποτελεί μάλιστα τη γενέτειρα της διεθνώς φημισμένης μεσογειακής κουζίνας.
Η αξία της διατροφής των Κρητικών και η σχέση της με την ευζωία και τη μακροβιότητα έγιναν ευρέως γνωστές με τη «Μελέτη των Επτά Χωρών» που ξεκίνησε το 1956 από τον Αμερικανό γιατρό Ancel Keys. Στη μελέτη συμμετείχαν συνολικά 12.763 άνδρες ηλικίας 40-59 χρόνων που επιλέχτηκαν από 16 διαφορετικές περιοχές 7 χωρών (Φινλανδία. Ολλανδία. Ιαπωνία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα), με στόχο να διερευνηθεί η ασαφής μέχρι τότε σχέση μεταξύ διατροφής και καρδιαγγειακών νοσημάτων που μέχρι τότε δεν είχε τεκμηριωθεί.
Η σύγκριση των διαφορετικών αυτών πληθυσμών έδειξε ότι οι Κρητικοί είχαν με μεγάλη διαφορά καλύτερη υγεία και τα μικρότερα ποσοστά θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο και καρκίνο. Μετά από 25 χρόνια παρακολούθησης διαπιστώθηκε ότι οι Κρητικοί παρουσίαζαν τα μικρότερα ποσοστά θανάτων από όλες τις αιτίες, ενώ οι θάνατοι από στεφανιαία νόσο ήταν εντυπωσιακά λιγότεροι ακόμα και συγκριτικά με άλλες περιοχές της Μεσογείου.
Ακολούθησε η μελέτη των Γάλλων ερευνητών Serge Renaud και Michel de Longeril που έδειξε ότι η χορήγηση κρητικού τύπου διατροφής σε ασθενείς που είχαν υποστεί οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου μείωσε το ποσοστό των θανάτων στους 27 μήνες μετά το επεισόδιο κατά 70% συγκριτικά με τη χορήγηση της διατροφής που συνιστούσε η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία.
Η κρητική διατροφή της δεκαετίας του 1960 στηριζόταν στα εποχιακά, ντόπια τρόφιμα με ελάχιστη ή καθόλου επεξεργασία, κυρίως λαχανικά. όσπρια, άγρια χόρτα και βότανα, ψωμί και παξιμάδι κρίθινο ή σταρένιο ολικής άλεσης και πολλά φρούτα.
Γαλακτοκομικά προϊόντα, ψάρια και πουλερικά καταναλώνονταν σε μέτρια ποσότητα, κόκκινο κρέας ελάχιστα, ενώ βασική πηγή λίπους ήταν το ελαιόλαδο που καταναλωνόταν σε πολύ μεγάλη ποσότητα, κάτι που είχε εντυπωσιάσει τον Keys.
Η καλή υγεία των Κρητικών όμως δεν στηριζόταν μόνο στη διατροφή. αλλά στο γενικότερο τρόπο ζωής τους που περιλάμβανε έντονη σωματική δραστηριότητα, ενώ τα γεύματα γίνονταν σε σταθερές ώρες. αποτελούσαν αφορμή για συνεύρεση της οικογένειας ή για κοινωνικές εκδηλώσεις και συνοδεύονταν από ένα-δυο ποτήρια κρασί.
Το ελαιόλαδο είναι το κύριο συστατικό της φημισμένης κρητικής διατροφής που προσφέρει ευζωία και μακροζωία. Οι θεραπευτικές ιδιότητές του είχαν ήδη αναγνωριστεί από τους γιατρούς της αρχαιότητας όπως τον Ιπποκράτη και το Γαληνό.
Σήμερα έχει αποδειχτεί ότι το ελαιόλαδο, εκτός της υψηλής διατροφικής του αξίας, έχει αντιοξειδωτική δράση, προστατεύει από καρδιακά νοσήματα και διάφορες μορφές καρκίνου, Βοηθά στον έλεγχο της χοληστερίνης, στην καλή λειτουργία του ήπατος και της χολής, στην επιβράδυνση του γήρατος, σε διάφορες εκφυλιστικές ασθένειες, στην καλύτερη απορρόφηση των Βιταμινών, στον διαβήτη και στο πεπτικό έλκος.
Το δέντρο της ελιάς αποτελεί σύμβολο για τον ελληνικό πολιτισμό εδώ και χιλιάδες χρόνια. Στην Κρήτη η ελιά αξιοποιήθηκε από τη νεολιθική εποχή, ενώ η καλλιέργειά της επιβεβαιώνεται από αρχαιολογικά ευρήματα της μινωικής εποχής από την 3η π.Χ. χιλιετία.
Η καλλιέργεια της ελιάς συνδέει τη μινωική Κρήτη με την Κρήτη του σήμερα εξακολουθώντας να χαρακτηρίζει το κρητικό τοπίο και να προσφέρει τα πολύτιμα δώρα της. Στο ήπιο κλίμα της Κρήτης, με τη μεγάλη ηλιοφάνεια και τις ιδιαίτερες εδαφικές συνθήκες το ελαιόλαδο που παράγεται με φυσικό τρόπο από τον καρπό της ελιάς είναι υψηλής ποιότητας και κατακτά συνεχώς διακρίσεις σε εγχώριους και διεθνείς διαγωνισμούς ποιότητας.
«Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου» λέει π βιβλική ρήση και σίγουρα την «καρδιά» των Κρητικών την ευφραίνει εδώ και περίπου 4.000 χρόνια, αφού το κρασί ήταν ένα από τα κύρια προϊόντα της μινωικής Κρήτης, όπως μας Βεβαιώνουν τα ανασκαφικά ευρήματα, με πιο χαρακτηριστικό το πατητήρι στο Βαθύπετρο ηλικίας περίπου 3.500 χρόνων, που θεωρείται το αρχαιότερο στον κόσμο.
Η οινική ιστορία συνεχίζεται στην Κρήτη με το πέρασμα των αιώνων και στη «Δωδεκάδελτο της Γόρτυνας» του 5ου αι. π.Χ., που θεωρείται το αρχαιότερο νομικό κείμενο της Ευρώπης, διαβάζουμε πρώτη φορά κανόνες για την αμπελοκαλλιέργεια.
Ο επόμενος μεγάλος σταθμός στην οινική ιστορία της Κρήτης είναι οι ρωμαϊκοί χρόνοι που το κρητικό κρασί αποκτά μεγάλη φήμη και ταξιδεύει σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μεγαλύτερη εμπορική άνθηση παρατηρείται κατά τη βενετική κυριαρχία (13ος-17ος αι.). όταν ο γλυκός μαλβαζίας οίνος ήταν ξακουστός σε όλη την Ευρώπη. Μετά την οθωμανική κατάκτηση το κρητικό κρασί έχασε σταδιακά το κύρος του, όμως στις μέρες μας έχει αποκτήσει μια θέση στην ευρωπαϊκή οινοποιία αντάξια της μακραίωνης ιστορίας του.
Οι ιδανικές εδαφοκλιματικές συνθήκες για την καλλιέργεια και η αξιοποίηση των παραδοσιακών αλλά και των σύγχρονων τεχνικών οινοποιίας δίνουν στα κρητικό κρασιά πολλές διακρίσεις στους διεθνείς διαγωνισμούς κάθε χρόνο. Έτσι, η αμπελουργία σήμερα συμβάλλει σημαντικά στη διαμόρφωση του αγροτικού τοπίου και είναι ένας από τους βασικούς τομείς της κρητικής γεωργικής οικονομίας.
Το μέλι έχει συνδεθεί με την ιστορία και το λαϊκό πολιτισμό της Κρήτης από τη μινωική εποχή, όπως μας μαρτυρούν διάφορα ανασκαφικά ευρήματα, κυρίως πήλινες κυψέλες και πινακίδες γραμμένες με τη γραμμική Β' γραφή, αλλά πάνω απ' όλα ένα από τα αριστουργήματα της μινωικής τέχνης, το χρυσό κόσμημα (1800-1700 π.Χ.) με τις δύο αντικριστές μέλισσες που κρατούν ανάμεσα στα πόδια τους μια κηρήθρα.
Το κρητικό μέλι θεωρείται υψηλής ποιότητας, αφού η χλωρίδα του νησιού είναι φημισμένη για τα πολλά αρωματικά φυτά και Βότανα, που λόγω της μεγάλης ηλιοφάνειας έχουν αυξημένα αιθέρια έλαια. Παράγεται κυρίως θυμαρίσιο μέλι και φυσικό μείγμα θυμαριού και πεύκου.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες μελιού, το ανθόμελο που παράγεται από το νέκταρ των λουλουδιών και το μέλι μελιτωμάτων που παράγεται από τους χυμούς των δέντρων με τη μεσολάβηση εντόμου. Σε γενικές γραμμές τα ανθόμελα έχουν ωραιότερο άρωμα και γεύση, ενώ το μέλι μελιτωμάτων θεωρείται υψηλότερης θρεπτικής αξίας. Πιο αγαπητό και με μεγαλύτερη εμπορική αξία είναι το θυμαρίσιο μέλι.
Το μέλι περιέχει τουλάχιστον 180 διαφορετικές ουσίες. Κύρια συστατικά του είναι φυσικά σάκχαρα, νερό, οργανικά οξέα, πρωτεΐνες, ιχνοστοιχεία, ένζυμα και Βιταμίνες. Οι φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες του μελιού έχουν αναγνωριστεί από την αρχαιότητα. Το μέλι μεταξύ άλλων είναι δυναμωτικό. Βοηθά στην ανάρρωση, είναι αντισηπτικό, αντιβηχικό, χωνευτικό, επουλωτικό των πληγών, ευεργετικό για την καρδιά και το συκώτι, Βοηθά το γαστρικό έλκος και στη δυσκοιλιότητα, προστατεύει από τον καρκίνο.
Εκτός από το μέλι. η μέλισσα προσφέρει απλόχερα τα δώρα της στον άνθρωπο. Ο Βασιλικός πολτός που παράγουν οι εργάτριες για την αποκλειστική τροφή της Βασίλισσάς τους. η γύρη που συλλέγουν από τα λουλούδια που επισκέπτονται, η πρόπολη που χρησιμοποιούν για τη στεγανοποίηση και την απολύμανση της κυψέλης και το κερί είναι προϊόντα υψηλής αξίας που χρησιμοποιούνται ευρέως από τις Βιομηχανίες φαρμάκων και καλλυντικών.
Στην Κρήτη δραστηριοποιούνται περίπου 2.200 μελισσοκόμοι που παράγουν 2.500 τόνους μέλι.
DE